Refraktometre kırılma indisinin (refraktometri) ölçümü için laboratuvar ya da saha cihazıdır. Kırılma indisi Snell's yasasından hesaplanır ve Gladstone–Dale bağıntısının kullanımıyla maddenin kompozisyonundan da hesaplanabilir. Bir refraktometre, bir ışık demetinin bir malzemeden diğerine geçerken bükülmesini ölçer; bu tür cihazlar, örneğin şeker çözeltilerinin bileşimini veya ketçaptaki domates salçası konsantrasyonunu belirlemek için kullanılır.

Temel olarak dört çeşit refraktometre bulunmaktadır: geleneksel el tipi refraktometreler, dijital el tipi refraktometreler, laboratuvar veya Abbe refraktometreler, ve proses hattı üzerinde kullanılan refraktometreler. Ayrıca tipik olarak gazların kırılma indeksinin ölçümü için kullanılan Rayleigh Refraktometresi de bulunmaktadır. Veterinerlikte, refraktometre kan örneği içerisinde toplam plazma proteininin ve üre özgül ağırlığının hesaplanması için kullanılmaktadır. Uyuşturucu teşhisinde, refraktometre insan üresi içerisindeki özgül ağırlığı hesaplamak için kullanılmaktadır. Gemolojide, refraktometre kırılma indisinin hesaplanması yoluyla kıymetli taşların saptanmasına yardımcı olmak için kullanılmaktadır.

Değerli taşlar ışığı geçiren minerallerdir ve böylece optik yöntemlerle saptanabilmektedirler. Kırılma indisi bir bileşiğin kimyasal yapısına bağlı bir sabit olduğu için değerli taşların kalitesi ve tipi konusunda bilgi sağlamaktadır. Özel değerli taş refraktometresi ile sınıflandırma, taşın orijinalliğinin ve kalitesinin belirlenmesi için uygulanması kolay bir yöntemdir. Bu nedenle, değerli taş refraktometresi gemoloji laboratuvarlarınının basit bir ekipmanıdır. Kırılma indisi dağılımının kullanılan ışığın dalgaboyuna bağlılığı nedeniyle ölçüm genelde 589  nm sodyum-D (NaD) dalgaboyunda gerçekleştirilir. Bu dalgaboyu gün ışığından filtre edilir veya tek dalgaboyunda ışık saçan diyot (LED) tarafından üretilir.

 

Yakut, safir, turmalin ve topaz gibi belirli taşlar optikçe anizotropiktir. Işığın polarizasyon düzlemine bağlı olarak çift kırılma gösterirler. Bu iki kırılma indisi polarizasyon filtresi kullanılarak sınıflandırılır. Değerli taş refraktometreleri hem klasik optik cihaz hem de dijital ekranlı elektronik ölçüm aleti olabilmektedir. Deniz akvaryumlarında refraktometre suyun tuzluluğunu ve özgül ağırlığını hesaplamak için kullanılmaktadır. Ev yapımı içkilerde refraktometre, alkole dönüşme ihtimali bulunan mayalanabilir şeker miktarının belirlenmesi için fermantasyon öncesinde özgül ağırlığın ölçülmesinde kullanılır.